Η αρχή της άνοιξης δεν συνοδεύεται μόνο από θετικές παραστάσεις για όσους πάσχουν από αλλεργίες, παιδιά και ενήλικες. Στον γενικό πληθυσμό, 5-22% παρουσιάζουν την πιο συχνή μορφή (εννιά στις δέκα) αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, την επονομαζόμενη επιπεφυκίτιδα «εκ χόρτου», εποχιακή ή, καταχρηστικά, εαρινή. Η έκθεση στη γύρη του περιβάλλοντος και, κατά συνέπεια η ταλαιπωρία των ασθενών, θα διαρκέσει, με αυξομειώσεις, μέχρι το φθινόπωρο. Επιπεφυκότας καλείται ο βλεννογόνος χιτώνας που καλύπτει τον οφθαλμικό βολβό και το εσωτερικό των βλεφάρων. Η φλεγμονή του καλείται επιπεφυκίτιδα, τύπος της οποίας είναι η αλλεργική.
Τα αιτία
Αιτία της φλεγμονής αυτής των οφθαλμών είναι η έκθεση σε ουσίες - αλλεργιογόνα. Τέτοιες είναι στην εποχιακή επιπεφυκίτιδα η γύρη και ορισμένοι μύκητες. Στην μη-εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα, ενοχοποιούνται άλλα λιγότερο εποχιακά στοιχεία, όπως τα ακάρεα της σκόνης στο σπίτι, μύκητες που αναπτύσσονται στο σπίτι με την υγρασία και αλλεργιογόνα πάνω στο τρίχωμα των κατοικιδίων. Τα αλλεργιογόνα επιδρούν πάνω σε ειδικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα μαστοκύτταρα, που βρίσκονται στον επιπεφυκότα, έχουν προηγουμένως ευαισθητοποιηθεί στις ουσίες αυτές και έχουν μάθει να τις αναγνωρίζουν. Τα κύτταρα αποδομούνται και οι ουσίες – μεσολαβητές που εκλύονται – μεταξύ των οποίων και η ισταμίνη - διαστέλλουν τα αγγεία και αυξάνουν τη διαπερατότητά τους, επίσης ερεθίζουν νευρικές απολήξεις, και ενεργοποιούν βλεννοπαραγωγά κύτταρα καθώς και άλλα ανοσοκύτταρα.
Τα παιδιά και οι υπόλοιποι ασθενείς με εποχιακή επιπεφυκίτιδα ταλαιπωρούνται από συμπτώματα κνησμού (στον οφθαλμό αλλά και στη γύρω περιοχή), καύσου, ερυθρότητας, καθώς και οίδημα τόσο στον επιπεφυκότα όσο και γύρω από τους οφθαλμούς. Δακρύζουν πολύ, η όρασή τους μπορεί να επηρεαστεί, και παρουσιάζουν και βλεννώδεις εκκρίσεις του επιπεφυκότα. Τείνουν να τρίβουν τα μάτια, μία συνήθεια που μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια και την ένταση της νόσου. Στην εξέταση, ο οφθαλμίατρος θα δει υπεραιμία του επιπεφυκότα, οίδημα και εξογκώματα του επιπεφυκότα που λέγονται θηλές. Στη μη-εποχιακή μορφή της νόσου, τα συμπτώματα είναι τα ίδια, με μεγαλύτερη διάρκεια και περιόδους εξάρσεων αλλά συνολικά χαμηλότερης έντασης από την εποχιακή επιπεφυκίτιδα.
Συχνά, οι οφθαλμοί δεν είναι το μόνο όργανο που παρουσιάζει αλλεργικές εκδηλώσεις. Το 90% των ατόμων με αλλεργίες τύπου «πυρετού εκ χόρτου» θα εμφανίσουν οφθαλμικές εκδηλώσεις, 42% ατόμων με αλλεργική ρινίτιδα θα έχουν και επιπεφυκίτιδα. Η εποχιακή επιπεφυκίτιδα δεν πρέπει να συγχέεται με μία πιο σπάνια και σοβαρή πάθηση που απαντάται κυρίως σε αγόρια 6 έως 20 ετών και λέγεται εαρινή (vernal) επιπεφυκίτιδα, όπως και με μία μορφή αλλεργικής επιπεφυκίτιδας που ξεκινά συνήθως στην εφηβεία, την ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα. Και οι δύο αυτές καταστάσεις χαρακτηρίζονται από αρκετά πιο έντονες οφθαλμικές εκδηλώσεις και δυνητικά χειρότερες επιπτώσεις, μακροπρόθεσμα, συγκριτικά με την απλή εποχιακή επιπεφυκίτιδα, με συμμετοχή και ουλοποίηση του κερατοειδούς και θόλωση της όρασης. Η δυσανεξία στους φακούς επαφής έχει κοινά στοιχεία με την εποχιακή επιπεφυκίτιδα, τόσο στα ευρήματα όσο και στα θεραπευτικά μέσα που χρησιμοποιούνται.
Προληπτικά μέτρα
Μπορούμε να πάρουμε ορισμένα πρακτικά προληπτικά μέτρα για να περιορίσουμε την έκθεσή του παιδιού σε αλλεργιογόνα. Για παράδειγμα, να κυκλοφορούμε λιγότερο τις πρωινές ώρες, μεταξύ 5 και 10 το πρωί, όταν τα επίπεδα της γύρης είναι στο μέγιστο, ή να αλλάζουμε ρούχα και να κάνουμε μπάνιο αμέσως μόλις γυρίσουμε στο σπίτι. Να κρατάμε τα παράθυρα κλειστά στο σπίτι και στο αυτοκίνητο και να χρησιμοποιούμε κλιματισμό στον οποίο να αλλάζουμε τακτικά το φίλτρο.
Ανακούφιση των συμπτωμάτων
Εφαρμόζοντας κρύες κομπρέσες και τεχνητά δάκρυα προσφέρουμε ανακούφιση των συμπτωμάτων. Σε περίπτωση μετρίων ή σοβαρών συμπτωμάτων, πρέπει να συμβουλευτούμε οφθαλμίατρο για την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Από κολλύρια, πέντε κατηγορίες φαρμάκων είναι διαθέσιμες. Τα αντιισταμινικά αναστέλλουν τη λειτουργία ενός μόνο από τους χημικούς μεσολαβητές της φλεγμονής και έχουν μερική αποτελεσματικότητα. Λειτουργούν και από του στόματος, κατά προτίμηση αυτά τα σκευάσματα που δεν προκαλούν υπνηλία, έχουν όμως λιγότερη τοπική θεραπευτική δράση και περισσότερες παρενέργειες από τη συστηματική τους απορρόφηση. Τα αγγειοσυσπαστικά πρέπει να αποφεύγονται για χρήση πάνω από λίγες μέρες επειδή μετά επιδεινώνουν την υπεραιμία.
Έχουν παραχθεί κολλύρια που, εκτός από την αντιισταμινική τους δράση, σταθεροποιούν και τα μαστοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για την αντίδραση καθώς και άλλα ανοσοκύτταρα που έλκονται στην περιοχή. Αυτά δρουν και προληπτικώς και έχουν τα καλύτερα κλινικά αποτελέσματα. Τα κορτιζονούχα κολλύρια ανακουφίζουν γρήγορα από τη φλεγμονή, επειδή όμως έχουν παρενέργειες, θα πρέπει να χορηγούνται μόνο με την επίβλεψη του οφθαλμιάτρου, για σοβαρές εξάρσεις της νόσου και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Εναλλακτικά, για ηπιότερα περιστατικά και για μακροχρόνια αγωγή, τα μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη κολλύρια μπορούν κι αυτά να βοηθήσουν.
Τρόπος αντιμετώπισης
Όσον αφορά το υποκείμενο αίτιο, ένας τρόπος για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα στη ρίζα του είναι η απευαισθητοποίηση στα αλλεργιογόνα. Αυτή γίνεται από ειδικούς αλλεργιολόγους - ανοσολόγους, εφόσον το αίτιο έχει ταυτοποιηθεί, κάτι που μερικές φορές πραγματοποιείται με ειδικά τεστ. Γίνεται με υποδερμικές ενέσεις, επί μακρά σειρά εβδομάδων (12-15), απαιτεί μηνιαίες δόσεις συντήρησης για 3-5 χρόνια και επιτυγχάνει στα 2/3 των περιπτώσεων.
Το τελευταίο επίτευγμα της φαρμακοβιομηχανίας στο χώρο των αλλεργιών, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που εξουδετερώνει το μόριο το οποίο δεσμεύει τα αλλεργιογόνα πάνω στο μαστοκύτταρο, έχει ήδη εγκριθεί από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων για σοβαρότερες ενδείξεις, όπως το άσθμα. Ενώ έχει βρεθεί ότι βοηθά και επί αλλεργικής επιπεφυκίτιδος, το κόστος του είναι προς το παρόν απαγορευτικό για τέτοιες ήπιες ενδείξεις.
Η εποχιακή επιπεφυκίτιδα απασχολεί ένα μεγάλο αριθμό παιδιών και ενηλίκων με έντονα και επίμονα ενοχλήματα. Με την κατάλληλη συνεργασία με τον οφθαλμίατρο όμως και με τα μέτρα, στα πλαίσια του εφικτού, που εμείς οι ίδιοι παίρνουμε για να αποφεύγουμε τους αλλεργιογόνους παράγοντες, μπορούμε να ελέγξουμε τον αντίκτυπό της στην καθημερινότητά μας.
 |
 |
|
Εικόνα 1. Η εποχιακή επιπεφυκίτιδα συνοδεύεται από ερυθρότητα, δακρύρροια, κνησμό και καύσο. |
|
Εικόνα 2. Το οίδημα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι πολύ έντονο. |
Εικόνα 3. Στα βλέφαρα αναπτύσσονται σταδιακά εκχυμώσεις – μαύροι κύκλοι κάτω από τα μάτια. |
 |
| Εικόνα 4. Ο οφθαλμίατρος θα δει χαρακτηριστικές εξογκώσεις του επιπεφυκότα στην εξέταση. |
 |
| Εικόνα 5. Υπεύθυνη για την εποχιακή επιπεφυκίτιδα είναι η γύρη και ανάλογα με την εποχή, ανάμεσα στην άνοιξη και το φθινόπωρο, ενοχοποιούνται και διαφορετικά φυτά. |
 |
| Εικόνα 6. Τα αγαπημένα μας κατοικίδια μπορεί να φέρουν αλλεργιογόνα στο τρίχωμά τους όλον τον χρόνο, ενώ η γύρη είναι υπεύθυνη για την εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα. |
Χάρης Σ. Μπριλάκης, MD, MPH
Διπλωματούχος της Αμερικανικής Ακαδημίας Οφθαλμολογίας
Ειδικός για Καταρράκτη, Laser Μυωπίας, Κερατοειδή και Εξωτερικές Παθήσεις του Οφθαλμού
Γεωργία Δ. Χρούσου, MD
Παιδο-οφθαλμίατρος
Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Georgetown, Ουάσινγκτον
